Ասում են, թե մոտենում է վերջին զանգը

Ասում են, թե մոտենում են վերջին զանգը, ավարտական, ընդունելության քննությունները: Ասում են...

Բայց, դե մենք էլ, դուք էլ գիտենք, որ վերջին զանգը վաղուց է մոտեցել ու անցել: Երեխաները հո նոր չեն դառնում 17 տարեկան, նրանք դեռ 12 տարեկանում 17 էին, 17-ում՝ 25:  Դա են վկայում նրանց <<խոսքերը>>, <<դատողությունները>>, <<չեղած հոնքերը>>, սուտի-մուտի <<բրենդային>> զգեստները...

Նույնը նաև  ավարտական և ընդունելության քննությունների դեպքում: Դրանք էլ վաղուց եկել ու անցնում են՝ նկարազարդված թվերի, ծանոթների, փողերի հետ միասին:

Ինչևէ, մարդը շարունակում է մնալ մարդուկ, ավանդույթը՝ ավանդույթ, իսկ անկեղծ ու կեղծ շնորհավորանքների, ժպիտների ամիսը համարում ենք բացված: Առավել շատ հնչող մաղթանքների հիթ-շքերթը  այս տարի էլ  կգլխավորի <<Կանաչ ճանապարհ>>-ը, իսկ ժամանակը ցույց կտա, որ կամ մաղթանքը սրտանց չէր, կամ ճանապարհը կանաչ չէ:

Հա, հա, իրադարձությունների շղթան ժամանակի ընթացքում ցույց կտա, որ անորոշ է ամեն ինչ. հավերժ չէ ո՛չ փողը, ո՛չ աթոռը, ո՛չ ծանոթը, ոչ էլ, առավել ևս աշխատանքդ:

Ամեն ինչ անորոշ է երկրիդ ճակատագրի պես:

Ինչևէ,  թողնելով իրականությունը մի կողմ՝ գնանք երազանքների, միֆի հետևից ու քե՛զ, հարգելի շրջանավարտ, շնորհավորենք՝ մաղթելով ամենայն բարիք. Թող որ իրոք գտնես այն ճանապարհը, որն անհրաժեշտ է քեզ: Քայլի՛ր դրանով առանց շեղվելու (չնայած սոցիալական վիճակն անընդհատ քեզ հակառակը կհամոզի), աշխատի՛ր լինել լավագույն ազգի իսկական ժառանգը:

Մայիսի 9-ին լրանում է Շուշիի ազատագրման 21 և Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի 68-րդ տարեդարձը

Հայաստանում մայիսի 9-ին նշում են ֆաշիստական Գերմանիայի դեմ տարած Հաղթանակի 68-րդ տարեդարձը: Պատերազմին մասնակցել են ավելի քան 500 հազար հայեր Հայաստանից, 100 հազար հայեր Սփյուռքից եւ ԽՍՀՄ հանրապետություններից, այդ թվում՝ 10 հազարից ավելի հայուհիներ, որոնցից չորս հազարից ավելին՝ Հայաստանից, մոտ 1600-ը՝ Արցախից, մնացածները՝ Միության երկրներից եւ Սփյուռքից: Օրն այս կրկնակի տոն է հայերիս համար: 21 տարի առաջ՝ 1992թ. մայիսի 9-ին, ավարտվեց հայկական Շուշի քաղաքի ազատագրման գործողությունը: Շուշիի ազատագրումը պատմական անհրաժեշտություն էր՝ կոչված վերականգնելու հայկական հինավուրց հողի վրա հայերի ապրելու անկապտելի իրավունքը, ինչպես նաև  տնտեսական անհրաժեշտություն էր, քանի որ ցամաքային և օդային ճանապարհների շրջափակման, էլեկտրաէներգիայի, գազի ու խմելու ջրի պակասի և Շուշիից անընդհատ հրթիռակոծությունների պատճառով Ստեփանակերտում ու հարակից բնակավայրերում, ինչպես նաև ողջ հանրապետությունում կաթվածահար էր եղել տնտեսությունը: Շուշին այդ օրերին վերածվել էր Ստեփանակերտը հրետակոծող թիվ 1 կրակակետի: 1991թ. նոյեմբերից մինչև 1992թ. մայիսի սկիզբը Շուշիից, Ջանհասանից, Քյոսալարից, Ղայբալուից Ստեփանակերտի վրա արձակվել է շուրջ 4740 արկ, որից մոտ 3 հազարը “Գրադ” կայանքներից: Այդ հրետակոծությունների հետևանքով զոհվել են 111 և վիրավորվել 332 խաղաղ բնակիչներ, ավերվել է 370 բնակելի տուն և շինություն:

1991թ. վերջի և 1992թ. սկզբի ինքնապաշտպանական

հաջող գործողությունները, մի շարք կրակակետերի ճնշումը, Խոջալուի ազատագրումը (25-26 փետրվարի 1992թ.) և օդանավակայանի բացումը ստեղծեցին տնտեսական, ռազմական և բարոյահոգեբանական բոլոր նախադրյալները Շուշիի ազատագրումը նախապատրաստելու համար:

Այս առումով առանձնահատուկ նշանակություն է ունեցել 1992թ. հունվարի 25-26-ին Քարինտակի  ինքնապաշտպանությունը, երբ փոքրաթիվ հայ մարտիկներին հաջողվել է հետ մղել թշնամու բազմաքանակ ուժերի հարձակումը, ոչնչացնել Շուշիից արտագրոհի ելած հակառակորդի ավելի քան 8 տասնյակ զինվորների:

Շուշիի ազատագրման ռազմական գործողությունն անցկացվել է 1992թ. մայիսի 8-9-ին: Ազատագրման օպերատիվ պլանը մշակվել է Ա. Տեր-Թադևոսյանի գլխավորությամբ, ինչին զինվորականները ձեռնամուխ են եղել Խոջալուն ազատագրելուց անմիջապես հետո:

Նշենք, որ Շուշին, բերդաքաղաք է Արցախում, համանուն շրջանի վարչական կենտրոնը։ Համարվում է Լեռնային Ղարաբաղի նախկին մայրաքաղաքը և մինչև 20-րդ դարի սկիզբը կարևոր դեր է խաղացել ինչպես Արցախի, այնպես էլ ողջ Անդրկովկասիմշակութային և տնտեսական կյանքում։ Ավերվել է և հայաթափվել է 1920-ին, ազատագրվել է 1992 թվականին։ Ներկայում Շուշին հայտարարված է պատմաճարտարապետական արգելոց և վերականգնվում է։

Մայիսի 7-ը՝ ռադիոյի օր

Մարդկության պատմության մեջ «ռադիո» տերմինը սկզբնավորվել է ռադիոյի ու ռադիոհաղորդումների գյուտից հազարամյակներ առաջ: Առաջացել է լատիներեն radiare-ճառագայթել, ճառագայթներ արձակել և radius-ճառագայթ բառերի համատեղումից:

Ռադիոտեխնիկայի զարգացումն անցել է 3 հիմնական փուլ՝ նախապատմության, ռադիոգյուտի իրականացման, ռադիոեթերի նվաճման:

1895թ. ռուս Ալ. Պոպովն ու իտալացի Գ. Մարկոնին միմյանցից անկախ ստեղծեցին տատանվող ինդիկատորների վրա հիմնված էլեկտրամագնիսական ազդանշանների ընդունման սարքեր:

1895թ. մայիսի 7-ին ռուս ֆիզիկոս և էլեկտրատեխնիկ Ալ. Պոպովն առանց հաղորդալարերի իր ռադիոսարքն առաջին անգամ ցուցադրեց էլեկտրակապի ռուսական տեխնիկական ընկերության համաժողովում: Այդ սարքն էլ Պոպովն անվանեց «ամպրոպանշիչ» և ծառայեցնում էր ամպրոպների պարպումներն ընդունելու և ավելի հեռու հաղորդելու համար:

1896թ. մարտին Ալ. Պոպովն իր հայտնագործությունը ցուցադրեց գործնականորեն՝ հաղորդելով աշխարհում առաջին ռադիոհեռագիրը՝ «Հենրիխ Հերց»:

Այդ նույն՝ 1896թ.մեկ ուրիշ ռադիոսարք ստեղծելու համար անգլիական կառավարության կողմից արտոնագիր ստացավ իտալացի գիտնական ու ձեռնարկատեր Գուլիելմո Մարկոնին: Ալ. Պոպովը Ռուսաստանի ռազմածովային գերատեսչության պահանջով իր սարքը չէր ներկայացրել արտոնագրման՝ գաղտնի պահելու մտադրությամբ, որը կասկածների տեղիք տվեց գյուտի հեղինակին որոշելու հարցում:

1919թ. սեպտեմբերի 25-ից իր գործունեությունը սկսած «Մարկոնի» տիպի  «Երևանի ուժեղ ռադիոկայանը» սկսում է գործել ռադիոհեռագրի սկզբունքով և մինչև 1922թ. կենդանի ձայն չի հաղորդել: 1926թ. սեպտեմբերի 22-ին շարք մտած Երևանի 1.2 ԿՎՏ հզորությամբ ռադիոկայանն  առաջին անգամ հեռարձակում է կենդանի ձայն ու ձևավորում զանգվածային լսարան:

Այն, ինչ ուզում ես անել` երբեմն չես կարողանում կյանքի կոչել

ՀՀ վաստակավոր արտիստուհի Գրետա Մեջլումյանը ծնվել է 1953 թ. մայիսի 9-ին` Վանաձորում: 1970 թ. ավարտել է տեղի Մաշտոցի անվան թիվ 15 միջնակարգ դպրոցը: 1971-75 թթ. սովորել է Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի դերասանական բաժնում: 1996 թ.-ից Երևանի Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի դերասանուհի է և բեմական խոսք է դասավանդում մայրաքաղաքի Թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտում (դոցենտ, 2007 թ.): Խաղացել է ավելի քան 100 դերեր. Գայանե` «Դավաճանություն» (Յուժին Սումբարով), Զառնիշան` «Չար ոգի» (Շիրվանզադե), Նինա` «Դիմակահանդես» (Լերմոնտով), Շուշանիկ` «Քաոս» (Շիրվանզա դե), Իշխանուհի` «Հին Աստվածներ» (Լևոն Շանթ), Մայր, տիկին Դիտման` Պ. Զեյթունցյանի «Ոտքի, դատարանն է գալիս», Անթառամ` Վերֆելի «Մուսա լեռան 40 օրը» և այլն:

Խաղացել է նաև մոնո-ներկայացումներում` Մայր` Մաթևոսյանի «Ծառերը», Թերեզ` Ն. Շահնազարյանի «Թափորը»:

Որքանո՞վ է այսօրվա թատրոնը ներգործում մարդու վրա: Արդյո՞ք նպաստում է նրա ինքնամաքրմանը:

- Ինչ լավ հարց տվեցիք: Առհասարակ բոլոր արվեստները, ես կարծում եմ, ծառայում են մարդու ինքնամաքրման պրոցեսին: Թատրոնն` առավել ևս, որովհետև այն, ինչպես ասել է մեծն Վարդան Աճեմյանը, ամենամարդկային արվեստն է, իսկ մեր գործն էլ մարդաբանությունն է, մենք գործ ունենք մարդու հոգևոր աշխարհի հետ: Մեր գերխնդիրն է` վերծանել, բացել նրա հոգու խոր շերտերը: Ուղղակի խնդիրն այն է, թե ով ինչքանով է կարողանում: Եվ, գիտեք, կարելի է շատ բացասական երևույթներ պատկերել բեմում, շատ տեսարաններում արտացոլել բազում մարդկային բնավորություններ և բացասական երևույթներն անգամ դուրս բերելով` պետք է ծառայել մարդու ինքնամաքրման պրոցեսին:

Հայ թատրոնն անցյալում էլ, այսօր էլ ունեցել է և ունի հզոր բեմադրություններ, հզոր դերասաններ, ովքեր այո´, կարողացել և կարողանում են նպաստել մարդու հոգևոր ինքնամաքրմանը: Դեռևս հին Հունաստանում Արիստոտելն այդ պրոցեսն անվանել է «կատարսիս»:

Երբ ողբերգությունն են խաղացել, դրանք ներազդել են հանդիսականի, մարդու մտքի և սրտի վրա. ուժեղ ազդեցություն են գործել, սթափեցրել: Այլ խոսքով դա կարելի է անվանել սառը ցնցուղ, որը լվանում-մաքրում է մարդու ներսը: Թատրոնի դերը վեհ է, ահեղ, հզոր:

Ինքնամաքրման պրոցեսը եկեղեցու գործն է, ճի՞շտ է: Թատրոնն ինքը յուրովի մի եկեղեցի է, դա ես չեմ ասում, ասել է նաև մեր մեծն դերասանուհի Սիրանույշը, ում, ցավոք, այսօր շատ քչերն են հիշում, անդրադառնում:

Նկատե՞լ եք, թե հանդիսատեսը ո՞ր ներկայացումներն է նախընտրում, ինչպիսի՞ լուծումներով:

- Հանդիսատեսին, ըստ իս, չպետք է երես տալ: Նրան չպետք է ասել, թե արի´, մենք քեզ համար սա բեմադրում ենք` նայի´ր, ծիծաղի´ր ու գնա: Պետք է ներկայացումը ստեղծես, հանդիսատեսը գա ու համակվի այդ ներկայացումով: Բայց ամեն դեպքում պետք է նա հասկանա, թե ուր է եկել, ինչ ներկայացման և գնալուց հետո իր հետ ինչ-որ մի բան տանի, նա պետք է որոշ ժամանակ լինի այդ ներկայացման տպավորության ներքո: Եթե այդ ազդեցությունը կա, ուրեմն ներկայացումը կայացել է:

Թատրոնը ոչ շոու է, ոչ էստրադա: Թատրոնն ուրիշ բնագավառ է, նա ոգեղեն աշխարհ է, առեղծված է, լեգենդ, միֆ, գաղափար: Իսկ այսօր թատրոնում խաղալը մենք դարձրել ենք ժամանց, հեշտ գործ: Ով ասես` կարող է մտնել, խաղալ, ինքն իրեն ցուցադրել ու գնալ:

Մակերեսն է իշխում, խորքը չկա, հեքիաթը չկա, խորհուրդը չկա:

Մեր բեմադրությունները պետք է առաջ քաշեն համամարդկային գաղափարներ, խնդիրներ և, իհարկե, ժամանակի ոգուն համապատասխան: Հեչ կարևոր չէ, որ ժամանակակից պիեսներ բեմադրվեն: Ժամանակակից դրամատուրգիան, ցավոք, մեզ մոտ մի քիչ կաղում է, լիարժեք միս ու արյունով շնչող գործեր շատ քիչ ունենք:

Դասականը բոլոր ժամանակներում ունի իր ասելիքը, դրա համար պետք է բեմադրողը, ինչպես նաև իր թիմը, լինեն տաղանդավոր, որ կարողանան արծարծված մտահղացումները մատուցել հանդիսականին:

Իսկ բարձր մակարդակի արվեստը հաճելի է բոլորին` մանուկից մինչև ծերունին, մտավորականից մինչև սովորական, հասարակ մահկանացուն:

Շատ եմ կարևորում բեմից հնչող խոսքի արժեքը: Բոլոր մեծ դերասաններն առաջին հերթին տիրապետել են խոսքի արվեստին:

Աններելի է չմարզված կոկորդով բեմ մտնելը: Մեր Սունդուկյանի թատրոնի բեմը դերասան «սպանող» բեմ է: Դերասանն այդտեղ պետք է ունենա հզոր տեխնիկա: Նորելուկները փոքր-ինչ երերում են: Բեմական խոսքը այն հզոր, մոգական ուժն է, որը կարող է թրի նման հատու լինել ու կտրել և ընդհակառակը, զեփյուռի պես շոյել, փաղաքշել հանդիսականին:

-Բավարա՞ր է այսօրվա դերասանի ստացած կրթությունը` բեմ դուրս գալու համար:

-Նորավարտ դերասանն, իհարկե, պետք է կյանքից դասեր քաղի, կենսափորձ ձեռք բերի: Պետք է կենդանի դպրոցներ տեսնի իր շուրջը, ուսումնասիրի… Միայն ինստիտուտը բավական չէ: Այսօրվա երիտասարդին ինստիտուտը կրթություն տալիս է, իսկ թե ով ինչքան է վերցնում` դա իր գործն է:

Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնը ճանապարհ բացեց Վահրամ Փափազյանի, Հրաչյա Ներսիսյանի, Մետաքսյա Սիմոնյանի և շատ երևելիների համար: Ինչպե՞ս կշարունակեք ցանկը, ժամանակակից դերասաններից ո՞ւմ կընդգրկեիք:

- Ես կարծում եմ սերունդների շղթան հաջորդաբար գնում է: Հաճախ ասում են, թե այսօր Փափազյան չկա, Ներսիսյան չկա… Այսօր էլ այլ տեսակի փափազյաններ, ներսիսյաններ կան: Բերեք չջնջենք ամեն ինչ: Մարդիկ աշխատում են, խաղում են, ստեղծագործում են, ճաշակի հարց է: Դերասանը չի կարող բոլոր դերերում գոհացնել բոլորին: Չի կարող բոլոր դերերը հավասար բարձրության վրա խաղալ:

Խաղացանկը կարդալիս նկատեցի, որ նոր ներկայացումներում Դուք ընդգրկված չեք…

- Ցավոք, վերջին տարիներին նոր դերեր չեմ ստացել, խաղում եմ խաղացանկային 10-15 տարվա կենսագրություն ունեցող դերերը: Գիտե՞ք, «դերասանական բախտ» էլ գոյություն ունի: Շատ բան կախված է բեմադրիչից, նա երբեմն կարող է քեզ չտեսնել այս կամ այն դերում, ուստի ժողովրդական լեզվով ասած` ստիպված ես նստել թախտին, սպասել բախտին ու տեսնել, թե քեզ ով է տեսնում այդ դերում: Ես բեմականացված տարբերակ ստեղծեցի` Հրանտ Մաթևոսյանի «Ծառերը» պատմվածքի հիման վրա: Այն բեմադրվեց Մայր թատրոնում, սակայն, ցավոք սրտի արդեն երրորդ տարին է, որ խաղացել եմ երեք թե չորս անգամ: Պատճառն այն է, որ տոմսերը չեն վաճառվում, դժվար է:

Թատրոնը կոլեկտիվ գործ է. բոլորը մեկի համար, մեկը` բոլորի: Սակայն, երբեմն գոյություն ունեն անհավասարաչափ դերաբաշխումներ: Կա մի ամբողջ դերասանա խումբ, որ տարիներով պարապուրդի է մատնված:

http://avangard.am/?page=news&cal_date=&news_id=12249