Ձմռան գիշեր

Փչում էր քամին ու ցած թափում ծառերի ճյուղերին նստած ձյունը: Վառարանում բոցկլտում էր ձայտն ու հաճելի ջերմություն տարածում սենյակում:  Սեղանի շուրջն ուրախ ճաշում էին ընտանիքի անդամները: Եվ, քանի որ դրսում պարզկա, աստղալից գիշեր էր, որոշում են զբոսնել: Անտառի կողքով անցնելիս նկատում են գլխիկոր կանգնած ձիու, որը գանգատվում էր ցրտից: Որոշում են արագ վերադառնալ ու իրենց հետ տանում են ձիուն: Մի քիչ տաքանալուց հետո ձին պատմում է, որ միակ ուսուցիչն է եղել, որ կրթել է կենդանիներին,  սովորեցրել է գրել, կարդալ ու հաշվել: օգնել է բոլորին, բայց երբեք չի ունեցել  անձնական երջանկություն: Հիմա արդեն ծեր է, ոչ ոքի պետք չէ, նույնիսկ գիշերելու տեղ չունի: Ամռանը գոնե շոգ էր, ուր ասես գիշերում էր, իսկ այժմ ցուրտ ձմեռ է, գիշերում է սրա-նրա պատի տակ: մարդիկ էլ այնքան անխիղճ են, որ ոչ մի տաք անկյուն չեն հատկացնում:

  Երեխաների խնդրանքով նրան տրամադրում են ամենատաք ու լուսավոր սենյակը: Եվ, քանի որ ծնողներն աշխատում էին, ձին է օգնում երեխաներին՝ պատրաստել դասերը, սովորեցնում է, որ պետք էմիշտ բարին գործել, ձեռ մեկնել նրանց, ովքեր օգնության կարիք ունեն:

Անցնում է մի քանի ամիս: Ձին շատ է կապվում երեխաների հետ, բայց մի օր էլ, պատճառաբանելով, թե ուզում է մենակ զբոսնել, գնում է: Օրն արդեն մթնել  էր, բայց նա դեռ չէր վերադարձել: Որոշում են փնտրել, ու գտնում են այն նույն տեղում, որտեղ հանդիպել էին, այս անգամ արդեն անշնչացած մարմինը....

Մեծամորում սարդիոնե և ոսկե ուլունքահատիկներով ամբողջական վզնոց, անագե զարդեր ու մեծ դամբարան են գտել

Մեծամոր հնագույն ամրոց-բնակատեղիում օգոստոսի 15-ից  սեպտեմբերի 30-ը տևած հայ-լեհական համատեղ արշավախմբի պեղումների ընթացքում հայտնաբերվել են ուշ բրոնզի, վաղ երկաթի դարաշրջանի կացարանների մնացորդներ, մեծ քանակությամբ խեցեղենի բեկորներ, 12-11-րդ դդ. թվագրվող ամբողջական վզնոց` սարդիոնե և ոսկե ուլունքահատիկներով, մեծ դամբարան:

«Այս տարի պեղումներն իրականացվել են քաղաքային թաղամասում և դամբարանադաշտում: Մեզ համար եզակի դեպք է, երբ քաղաքային թաղամասում հայտնաբերվում է ժամանակին ընկած և այլևս չտեղաշարժված  սարդիոնե և ոսկե ուլունքահատիկներով վզնոց (մ.թ.ա 12-11-րդ դարեր)»,-մեզ հետ զրույցում ասաց «Մեծամոր» պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանի տնօրեն Արտավազդ Զաքյանը:

Նրա փոխանցմամբ՝  հնավայրում հայտնաբերված ոսկյա զարդեր ժամանակին պեղումների ընթացքում հայտնաբերել էին, բացառությամբ 3-ի, որոնք առաջին անգամ են հայտնաբերել.

«Դրանք գնդիկներ էին՝ մեջը դատարկ և զարդանախշված, զուգահեռներ ունենք Լոռի բերդից, ևս մեկը, որը զառի նման է, ոչ ոսկի է, ոչ արծաթ, և ամենայն հավանականությամբ ոսկու և արծաթի միաձուլվածք է»,-նշեց նա:

Ինչ վերաբերում է դամբարանադաշտին, ապա տնօրենի հաղորդմամբ՝  պեղումների ընթացքում բացվել է  բավական մեծ մի դամբարան, որտեղ 3 անգամ թաղում է կատարվել միջին բրոնզի, ուշ բրոնզի, վաղ երկաթի դարաշրջաններում.

«Միջին բրոնզի դարում (Ք.ա 18-16-րդ դարեր) կատարվել են թաղումներ, և, քանի որ  սովորություն կար սրբազան տարածքն անընդհատ օգտագործել, հավանաբար 13-րդ դարում տեսել են հարմար դամբարան, մի փոքր վերակառուցել են ու թաղում են կատարել: Անցել է ևս մի քանի 100 տարի, կատարվել է հաջորդ թաղումը: Այդ ժամանակահատվածում գանձագողություն է կատարվել, և գուցե, հարուստ դամբարանը թալանվել է: Հուղարկավորման առարկաների մեծ մասը կոտրվել է: Մենք հայտնաբերել ենք մնացորդները:

Հայտնաբերված ոսկյա զարդերն ամենայն հավանականությամբ ուշ բրոնզի դարաշրջանի են:

Գիտության համար առավել հետաքրքրականը դամբարանից հայտնաբերված շուրջ 1000 կտոր անագե զարդերն են: Քանի որ Հայկական լեռնաշխարհում անագի հանքեր չկան, դրանք բերվել են այլ տեղերից: Հայաստանում անագը  200 անգամ ավելի թանկ է եղել, քան Իսրայելի, Պաղեստինի տարածքում: Թե որտեղից է բերվել, դեռ չգիտենք: Անալիզների պատասխաններին ենք սպասում»,-ասաց արգելոց-թանգարանի տնօրենը:

Հավելենք, որ պեղումներ կկատարվեն նաև հաջորդ տարի:

Հայ-լեհական համատեղ արշավախուբը մի քանի տարի է, ինչ աշխատում  է Վարշավայի համալսարանի հնագիտության ինստիտուտի տնօրեն Յակուբյակի և «Պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի տնօրենի գիտական աշխատանքների գծով տեղակալ, պատմական գիտությունների դոկտոր պրոֆեսոր Աշոտ Փիլիպոսյանի գլխավորությամբ:

http://asekose.am/hy_AM/news/8/235644-mecamoroum-sardione-e-oske-oulounqahatiknerov-amboxjakan-vznoc--anage-zarder-ou-mec-dambaran-en-gtel.html

Հնարավոր է՝ գիտնականները շուտով բացահայտեն, թե ինչո՞ւ են մատները կնճռոտվում տաք ջրի մեջ երկար մնալուց հետո

Հնարավոր է՝ գիտնականները շուտով բացահայտեն, թե ինչո՞ւ են մատները կնճռոտվում տաք ջրի մեջ երկար մնալուց հետո: Անգլիայի Նյուքասլ համալսարանի հետազոտողներն ասել են, որ թաց օբյեկտներն ավելի հեշտ է բռնել կնճռոտ մատներով, քան չոր և հարթ:

Գիտնականները, օրինակ  առաջարկել են մի ձեռքով գնդակը հանել դույլով լի ջրից, իսկ  մյուս ձեռքով՝  փոսից: Աշխատանքը ավելի արագ կատարել է նա, ում մատները կնճռոտ են: Սա նշանակում է, որ կնճիռները որոշակի նպատակ են հետապնդում:

Երկար ժամանակ կարծիք է եղել, որ մատները կնճռոտվում են տաք ջրի մեջ մնալու հետևանքով, սակայն  վերջին հետազոտությունները հիմք են հանդիսացել հասկանալ, որ պատճառը արյան անոթների սեղմվելն է,որի հիմքում էլ ընկած է նյարդային համակարգը:

 -Եթե նյարդային համակարգը ակտիվ արձագանքում է որոշ գործառույթների ժամանակ,  կարելի է ենթադրել, որ այս ֆունկցիան էվոլյուցիայի արդյունք է,-BBC-ին հաղորդել է Թոմ Սմալդերսը՝  էվոլյուցիայի և վարքագծի զարգացման կենտրոնից:

Գրելն ու ճանապարհորդելն ավելի շուտ բարձրացնում են ձեր հետևամասը, այլ ոչ թե միտքը.Հեմինգուեյ

Նրանք, ովքեր կատարում են գրասենյակային աշխատանք և  երկար ժամանակ են աշխատում նստած վիճակում,  անհրաժեշտ է, որ աշխատեն ոտքի վրա,-խորհուրդ են տալիս գիտնականները: Եթե ամեն օր երեք ժամ ավել ոտքի վրա կանգնեն, քան սովորաբար անցկացնում են, գրասենյակային աշխատողները կարող են տարեկան կորցնել 3,6 կգ ճարպ:

Այս մեթոդը հաստատում է Չեստրա համալսարանի պրոֆեսոր Ջոն Բակլին:

«Մեզ ընդհանրապես պետք չէ այդքան նստել»,-ասել է Բակլին: Եվ, եթե ձեզ թվում է, թե ձեր քաշը ավելացել է Ծննդյան տոներին, ապա փորձեք աշխատավայարում շատ չնստել, պարզապես աշխատեք կանգնած վիճակում: Կան համակարգչային սեղաններ, որոնք թույլ են տալիս կանգնած  աշխատել կամ կարելի է աշխատել հին սեղանների մոտ:

«Ավելի լավ է կանգնած աշխատել»,-ասել է Էռնեստ Հեմինգուեյը:

«Գրելն ու ճանապարհորդելն  ավելի շուտ բարձրացնում են ձեր հետևամասը, այլ ոչ թե միտքը և ես սիրում եմ գրել կանգնած»,-գրել է Հեմինգուեյը 1950 թվականին նամակներից մեկում: Կանգնած գրելու սովորություն է ունեցել նաև Վլադիմիր Նաբուկովը: Բակլին կարծում  է, որ, եթե հրաժարվեն նստած աշխատելուց և անցնեն կանգնելու,  ապա կկորցնեն ավելի շատ ճարպ և կնպաստեն նրան, որ արյան շրջանառությունը հավասարաչափ տեղի ունենա:

Եթե կանգնած աշխատի մարդը երեք ժամ, ապա կկորցնի 144 կգ կալորիա: «Մարդիկ նսում են աշխատավայրում, ապա մեքենայի մեջ, իսկ հետո երեկոյան հեռուստացույցի առջև»,-նշել է Բակլին: Բակլին գտնվում է խորհուրդատուների այն խմբում, որոնք աշխատում  են  որպես Անգլիայի գլխավոր բժիշկ: Խնդիրն այն է, որ վերջերս մեծացել է նստակյաց կյանք վարողների քանակը: Անցկացված հետազոտություններց մեկում զեկուցվում է այն մասին, որ այսպիսի ապրելակերպը կարող է մահվան պատճառ դառնալ,  ինչպես ծխելը:  «Մի փոքր փոփոխություն-աշխատանք՝ ոտքի վրա, որը  կարող է դրական ազդեցություն ունենալ ձեր առողջության վրա»,-ասել է Բակլին:

Այս գեղեցկուհուն տեսնել է պետք.Շաքին՝ իր ողջ հմայքով

Սյունիքի մարզում, Որոտան գետի ձախակողմյան՝ Շաքի վտակի վրա է գտնվում Շաքիի ջրվեժը: Բարձրությունը 18 մետր է: Համաձայն ավանդույթի՝ թշնամիները Գեղարքունիք գավառից 93 կույս աղջիկ են ուղարկում Մուղանում(Մուղան, պատմական շրջան Արցախից արևելք մինչև Կասպից ծովի ափը) բանակ դրած իրենց առաջնորդին։ Երբ գերի աղջիկների քարավանը հասնում է այստեղ, դիմելով իրենց առևանգիչներին, նրանք ասում են՝ 

«Մենք երկար ճանապարհին շատ փոշոտվել ու կեղտոտվել ենք, թույլ տվեք գետում լողանանք, նոր ներկայանանք ձեր մեծին»։ Առևանգիչները համաձայնում են։ Աղջիկները մերկանալով նետվում են Որոտանի ալիքների մեջ և սուզվելով անհետանում։ Միայն Շաքե անունով մի կապուտաչյա աղջիկ Որոտանը թափվող գետակի միջով փախչելով, փորձում է ազատվել։ Թշնամիները հասնում են նրա ետևից, սակայն նույն վայրկյանին գետակի մեջ հրաշքով մի ժայռ է խոյանում, և ջուրը նրա վրայով գահավիժելով, իր ճերմակ փրփուրների տակ թաքցնում է Շաքեին։ Դրանից հետո այդ ջրվեժն ու նրա մոտ գտնվող գյուղը կոչվում են Շաքեի անունով:

Մեկ այլ ավանդույթի համաձայն էլ՝ մի զավթիչ, տեսնելով Շաքեի գեղեցկությունը, սիրահարվում է եւ հրամայում նրան բերել իր մոտ: Հայուհին, չկամենալով ենթարկվել զավթիչի բռնությանը, գցում է իրեն մի բարձր ժայռից: Անկման պահին գեղեցկուհու երկար զգեստը քամուց բացվում է եւ վերածվում ջրվեժի, որը եւ անվանեցին Շաքեի ջրվեժ:

Այսօր, ցավոք, ջրվեժի ամբողջ գեղեցկությունը տեսնելու համար պետք է զանգահարել հսկիչներին ու խնդրել, որպեսզի կարգավորեն ամենը, քանի որ հիմնական մասն օգտագործվում է Շաքիի հիդրոէլեկտրակայանում, ինչը ջրվեժից հսկայական ջուր է խլում և հնարավորություն չի տալիս նրան փայլել իր ողջ հմայքով: